Historia szkoły

Pomysł zorganizowania takiej szkoły powstał podczas zjazdu członków Centralnego Towarzystwa w Rolniczego w 1916 roku. Prezes Wydziału Leśnego CTR hr. Zygmunt Broel-Plater, właściciel ziemski z Białaczowa pod Opocznem, jak napisano w „Kurjerze Warszawskim” nr 155b z 1916 roku: 

Zwrócił uwagę zebranych na konieczność równie szczerego zajęcia się gospodarstwem leśnym, jak rolnym, zachęcał właścicieli lasów do popierania usiłowań wydziału leśnego we wszystkich jego zamiarach, dążących do podniesienia leśnictwa krajowego, a zwłaszcza położył nacisk na potrzebę materialnego poparcia zamierzeń wydziału w sprawie utworzenia Towarzystwa średniej szkoły, niezależnie od projektu zorganizowania wyższych kursów leśnych. 

Zwrócił uwagę zebranych na konieczność równie szczerego zajęcia się gospodarstwem leśnym, jak rolnym, zachęcał właścicieli lasów do popierania usiłowań wydziału leśnego we wszystkich jego zamiarach, dążących do podniesienia leśnictwa krajowego, a zwłaszcza położył nacisk na potrzebę materialnego poparcia zamierzeń wydziału w sprawie utworzenia Towarzystwa średniej szkoły, niezależnie od projektu zorganizowania wyższych kursów leśnych. 

„Kurjer Warszawski” niejednokrotnie podawał informacje dotyczące prac związanych z organizacją. Dzięki temu można poznać radę opiekuńczą szkoły, składającą się z dwunastu członków, wśród których były osoby o wykształceniu leśnym oraz właściciele ziemscy. Wyznaczono również Kuratorjum szkoły. Przewodniczącym został Karol hr. Raczyński, właściciel dóbr Złoty Potok. W numerach 262 i 286 „Kurjera Warszawskiego” z 1916 roku podano, że CTR otrzymało od władz okupacyjnych zgodę na jej założenie, porozumiało się w sprawach programu i zasadności jej tworzenia. Jak zaznaczono, główny nacisk położony został na kształcenie praktyczne osób na stanowiska: oficjalistów leśnych, podleśniczych, leśniczych itp.

28 października 1916 roku, w czasie, gdy Warszawa była pod okupacją niemiecką, odbyło się uroczyste otwarcie szkoły. Po nabożeństwie w Kościele Wizytek pw. Opieki św. Józefa Oblubieńca Niepokalanej Bogurodzicy Maryi poświęcono pomieszczenia w Kamienicy Johna – Krakowskie Przedmieście 89. 

Szkoła utrzymywana była z opłat uczniowskich (koszt roczny 100 rb – dane 1916 rok, 300 mk – dane rok 1919), z dobrowolnych składek leśników i właścicieli lasów. Przyjmowano uczniów po ukończeniu 4 klasy gimnazjum, wprowadzono egzaminy wstępne z języka polskiego, arytmetyki, algebry i geometrii. Początkowo nauka trwała dwa lata. Pierwszy rok nazywany kursem I obejmował naukę rachunkowości ogólnej i leśnej, zasad fizyki i chemii, botaniki leśnej, zoologii leśnej, owadoznawstwa, mineralogii i gleboznawstwa, miernictwa, uprawy lasów i ratownictwa. Kurs II to wykłady z hodowli lasów, szacowania i użytkowania lasów, ochrony lasów, administracji leśnej oraz ogrodnictwa, pszczelnictwa i rybactwa, jako zachęta do szerzenia tych gałęzi praktycznych wśród ludu. („Kurjer Warszawski” nr 276b z 1916). 

Zainteresowanie szkołą sprawiło, że zmieniła ona siedzibę. Do końca swojego istnienia w Warszawie mieściła się w Kamienicy Naimskiego, Plac Trzech Krzyży 8. 

Wkrótce zaczął się trzyletni okres nauki. Szkoła wręczała swoim absolwentom wspaniale zaprojektowane świadectwa. Technikum Leśne w Białowieży jest w posiadaniu oryginalnego świadectwa o numerze 85 z 29 czerwca 1922 roku pana Cezarego Jurewicza. Świadectwo dużych rozmiarów wydrukowane na papierze czerpanym z zielonym krojem pisma i ozdobione symbolami związanymi z poznawaną wiedzą uczniów. Umieszczono w górnej części świadectwa m.in.: przekrój poprzeczny wałka drewna sosnowego, rosochy łosia, narzędzia leśne: średnicomierz, numerator do drewna, kleszcze zrywkowe, wieńce z pędów modrzewia, z pędów sosny wraz z szyszkami. Całość iluminacji świadectwa prezentuje się okazale. Jest to zapewne jedno z ciekawszych, oryginalniejszych świadectw, jakie wręczono uczniom średnich szkół leśnych na przestrzeni ich istnienia.

Z tego unikatowego dokumentu wynika, że uczniowie otrzymywali „postępy w naukach” – z dwudziestu ośmiu przedmiotów. Były to: etyka, język polski, matematyka stosowana, fizyka, chemia, botanika ogólna, zoologia ogólna, zoologia leśna, owadoznawstwo, minerologia i geodezja, gleboznawstwo, miernictwo, hodowla lasu, szacowanie wraz z zasadami urządzania lasu, użytkowanie lasu, ochrona lasu, administracja lasu, rybactwo, budownictwo wiejskie, ogrodnictwo, melioracje rolne i leśne, rolnictwo, łowiectwo, pszczelnictwo, książkowość, higiena i ratownictwo, kreślenie planów.

Osobami odpowiedzialnymi w 1922 roku za funkcjonowanie szkoły byli: Prezes Kuratorjum Szkoły: Teodor Doruchowski; Dyrektor Szkoły: Eugeniusz Strojnowski; Rada Pedagogiczna: Józef Rosiński, Jan Kloska, ks. Edward Szwejnic, Janusz Domaniewski, Adam Paprocki, Adam Schwarc, (?), A. Komecki, Wł. Michalski, Seweryn Mońkiewicz, Leon Makarewicz, J. Dietl, Czesław Zakaszewski, S. Sławiński, S. Sobieszczański.

Średnią Szkoła Leśną w Warszawie kierowali: Jan Kloska (1916-1917), Józef Rosiński (1918-1922) i Eugeniusz Strojnowski (1922-1923). Zarówno kierownicy szkoły, jak i wykładowcy byli znanymi, wybitnymi leśnikami.

Jan Kloska w artykule „10 lat szkolnictwa leśnego w Polsce odrodzonej” („Echa Leśne” XI 1928) napisał:

Ofiarna, pełna poświęcenia praca personelu nauczycielskiego i wyjątkowa wprost pilność uczniów, oddających się nauce w najcięższych warunkach – o głodzie i chłodzie – wytworzyły harmonijny, pełen zapału zespół. Uczniowie szkoły parokrotnie zamienili pióro i książkę na szablę i karabin i w obronie Ojczyzny krwi swej nie szczędzili, czego dowodem długa lista poległych i rannych w latach 1918-1920. […]

Pracując od roku 1916 bez przerwy w szkolnictwie leśnym, mam możność stwierdzić, że w ciągu dwunastolecia nie zauważyłem tak wielkiego zapału poświęcenia profesorów i młodzieży, jak w czasie najcięższych lat wojennych. 

O wielkim zaangażowaniu przyszłych leśników w walkach o odzyskanie niepodległości Polski, w wojnie polsko-bolszewickiej świadczą artykuły podawane w prasie, a przede wszystkim życiorysy wspaniałej młodzieży, której nauka, zdobywanie zawodu przypadło na tak trudny, ale ważny okres w dziejach Polski.

Słuchacze Średniej Szkoły Leśnej w Warszawie na wiecu w dniu 7 listopada, uznając doniosłość uchwały kolegów wyższych uczelni postanowili niezwłocznie wstąpić do wojska. Rada pedagogiczna, jednocząc się z młodzieżą, postanowiła wykłady zawiesić na czas nieograniczony. („Kurjer Warszawski” nr 312 z 1918)

Uczniowie Średniej Szkoły Leśnej uchwalili gremialnie wstąpić do armii. („Kurjer Warszawski” nr 103a z 1920) 

Średnia Szkoła Leśna  w Warszawie, Plac Trzech Krzyży 8, prosi uczniów, przebywających w wojsku o szybkie nadesłanie dokładnych adresów. („Żołnierz Polski” nr 166 z 21920)

Wszyscy uczniowie Średniej Szkoły Leśnej w Warszawie poszli na front wobec tego szkoła otwartą zostanie wówczas dopiero, gdy dotychczasowi jej uczniowie z frontu powrócą. Nowi kandydaci do szkoły będą przyjmowani tylko tacy, którzy wykażą się odpowiednim zaświadczeniem władz wojskowych, że obowiązek swój względem Ojczyzny czy na froncie, czy przy służbie pomocniczej spełnili. („Rzeczpospolita” nr 49 z 1920)

Niejednokrotnie żegnano swoich wychowanków i kolegów, którzy zginęli w walkach za Ojczyznę na nabożeństwach żałobnych organizowanych przez Zarząd szkoły. Nie zapominano o nich i dbano o ich pamięć. Po zakończeniu działań wojennych i podpisaniu przez państwo polskie Traktatu ryskiego nauczyciele, uczniowie i członkowie Towarzystwa Bratniej Pomocy Szkoły Leśnej zebrali fundusze na upamiętnienie ich zasług.

26 czerwca 1921 roku w dniu rozdania świadectw absolwentom w budynku szkoły przy Placu Trzech Krzyży 8 odbyła się uroczystość poświęcenia tablicy pamiątkowej poległym na polu chwały uczniom. Wśród zaproszonych gości byli obecni członkowie rodzin poległych. Relacja z tak ważnego wydarzenie została przedstawiona w „Lesie Polskim” (nr 7-8 z 1921):

Obok prowizorycznego ołtarza, widniała ustawiona na trójnogu, osłonięta krepą, marmurowa tablica, ufundowana ku czci bohaterom. Po mszy św. za dusze poległych, odprawianej przez prefekta szkoły i zrzuceniu krepy z tablicy, uczniowie zaśpiewali Rotę, poczym ks. prefekt Edward Szwejnic, dokonawszy poświęcenia tablicy, wygłosił podniosłą mowę. Przemówienie to u wielu z obecnych wycisnęło łzy z oczu. Następnie zabrał głos Dyrektor szkoły p. Józef Rosiński. Z głębokim uczuciem żegnał swych zmarłych wychowańców i uczniów, już tym razem nie na drogę życia, ale na cichy wieczny sen śmierci.[…] 

Polegli uczniowie, których nazwiska występują na tablicy:

1. Ppor. Lucjan Orłowski [kawaler orderu Virtutti Militari] – zm. z ran 30 IX 20
2. Ppor. Kazimierz Dmochowski – pol. pod Sidrą 7 IX 20 [oddział 5.p.p.leg.]
3. Plutonowy Ludwik Fuks – pol. pod Łopacinem 16 VIII 20
4. Kapral. Stanisław Brzozowski – pol. pod Morozowiczami 12 IX 20
5. Szer. Zygmunt Nicpoń – pol. 28 III 19
6. Ułan Zygmunt [lub Eugeniusz] Mincer – zm. z ran 4 I 19 [1.p.szwol.]
7. Szer. Wacław Karabin – zm. z ran 5 IV 19 [inna data: 7 IV 19 Skniłów] [36.p.p.]
8. Kanon. Franciszek Borowiecki – zm. 17 XI 20
9. Ułan Wojciech Nazdrowicz – pol. [Wilno] 1 VI 1919 [1.p.szwol.]
10. Ułan Mariusz Trąbczyński – zm. 2 V 21

Wymieniona tablica posiada wyjątkową, nie do końca wyjaśnioną historię. Została odkryta w 2011 roku podczas prac remontowych w gmachu Centralnej Biblioteki Rolniczej w Warszawie, przy ulicy Krakowskie Przedmieście 66. Znajdowała się w posadzce. Gładko wypolerowane odwrocie białej tablicy marmurowej służyło dotąd jako element dekoracyjny. Podczas jej wydobywania dostrzeżono, że awers tablicy zawiera napisy upamiętniające poległych w latach 1919-1921 uczniów jednej z warszawskich szkół. Po dłuższej kwerendzie, prowadzonej przez Pracownię Badań Historycznych CBR, panowie Andrzej Bieńkowski i Daniel Kamiński ustalili, że dotyczy ona uczniów Średniej Szkoły Leśnej. W jaki sposób tablica poległych uczniów warszawskiej leśnej szkoły trafiła do gmachu Centralnej Biblioteki Rolniczej nie udało się na razie ustalić. Tablica została przekazana Ośrodkowi Kultury Leśnej w Gołuchowie, gdzie po renowacji można ją oglądać.

Średnia Szkoła Leśna w Warszawie istniała do 1923 roku. Nie miała szczęścia. W odradzającym się państwie polskim, już w 1919 roku podczas II Ogólnego Zjazdu Leśników w Warszawie zaczęto promować dwustopniowe szkolnictwo zawodowe: wyższe i niższe, a także wypowiedziano się, że bezcelowym jest utrzymywanie średnich szkół leśnych.  Sytuacja szkoły stawała się nadzwyczaj trudna, gdyż zaczęto okazywać jej brak poparcia i zainteresowania, zarówno ze strony Centralnego Towarzystwa Leśnego, a także władz leśnych i właścicieli lasów prywatnych. 

W „Lesie Polskim” nr 5-6 z 1921 roku poinformowano:

Dyrekcja Średniej Szkoły Leśnej w Warszawie podaje niniejszym do wiadomości zainteresowanych, iż w roku szkolnym przyszłym kurs I nie będzie uruchomiony. Nowi kandydaci zatem przyjmowani nie będą. Zasadniczym powodem nieuruchomienia w roku przyszłym I-go kursu jest myśl przekształcenia szkoły.

Nastąpiło więc stopniowe jej wygaszanie. Ostatni absolwenci otrzymali świadectwa ukończenia szkoły w 1923 roku.

Na mocy rozporządzenia Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 2 maja 1923 roku w sprawie nadania praw absolwentom Średniej Szkoły Leśnej przy Wydziale leśnym CTR (Dziennik Urzędowy Ministerstwa W.R.iO.P. nr 10 (111) z 1923) wszystkim, którzy ukończyli szkołę nadane zostały prawa równorzędne z prawami, z których korzystają w służbie cywilnej i wojskowej absolwenci Państwowych Średnich Szkół Zawodowych.